IJsvogels en Zo.
Zo langzamerhand is het een traditie geworden dat ik in elke Fjildpraet iets vertel over een vogelsoort of vogelgroep, meestal in samenhang met mijn grote hobby, het vangen en ringen van vogels. In de laatste 10 jaar zijn diverse soorten aan bod gekomen.
Op die stukjes heb ik al veel, vooral leuke, reacties gekregen. Dank daar voor! Inmiddels zit ik weer na te denken over welke vogels ik het nu weer eens zal hebben.
Nu half augustus heb ik net het CES-seizoen weer afgesloten. Dat is het zangvogelproject dat ik in en rond onze tuin nu voor het derde jaar op rij heb verzorgd. Dit onderzoek levert altijd wel weer interessante gegevens op.
Na een vrij koude winter ving ik (logischer wijs) iets minder broedvogels in het voorjaar dan in de 2 voorgaande jaren. Maar het warme voorjaar leverde veel voedsel op, vooral veel rupsen, waardoor de rupseneters zoals mezen, zeer succesvol waren met hun broedsels. Ook gingen veel mezen een tweede legsel produceren.
Met als uiteindelijke projectresultaat: minder oude vogels, maar meer jongen dan in 2007 en 2008. Prima dus.
Daarnaast was ik afgelopen zomer druk bezig met zwaluwen. In de betonnen oeverzwaluwenwand bij het Eeltjemeer zaten ruim 90 broedparen en in de zandhoop op Steenendam broedden ook nog eens ongeveer 250 paartjes oeverzwaluwen. Veel jongen zijn hier ook uitgevlogen. Prima dus.
Ook de huiszwaluwen aan de Kavelweg in Broeksterwoude hadden een prima broedseizoen. Ruim 20 paartjes brachten bijna allemaal 2 broedsels groot. De zwerm werd dan ook behoorlijk groot. Tel maar na, 20 paartjes = 40 oudervogels, per paar gemiddeld 6 jongen grootgebracht = 120 jongen.
Totaal dus zo'n 160 zwaluwen rond je huis vliegend.
Dezelfde berekening voor de oeverzwaluwen levert in totaal ruim 2.500 vogels op. Ook weer positief dus. Hopelijk overwinteren deze vogeltjes dusdanig goed in Afrika, dat er volgend jaar weer evenveel paartjes tot broeden komen.
Afwachten, want in Kenia heerst de grootste droogte sinds 1960…. Slecht nieuws dus.
Maar hier lokaal positief nieuws over 2009. Tenminste voor wat de zangvogeltjes betreft. Voor andere soorten geldt dat helaas niet. Jammerlijk slecht is het gesteld met onze weidevogels, die door diverse oorzaken de afgelopen jaren heel hard in aantal achteruit zijn gegaan.
Maar ook de roofvogels hebben een matig broedjaar beleefd. In de koude winter zijn al veel (vooral zwakke) roofvogels gestorven door voedselgebrek, waarna de overgeblevenen ook nog eens weinig eieren legden, ook weer als oorzaak het slechte voedselaanbod. Daar bedoel ik dan de schaarste aan muizen mee.
Duidelijk is het dan ook dat de echte muizeneters zoals de buizerd en de torenvalk hier het meeste onder hebben geleden. De havik en sperwer leven voornamelijk van andere vogels en waren dan ook veel meer succesvol met hun broedsels.
Uiteindelijk is dat allemaal ook weer prima. Dat zwakke vogels koude winters niet overleven maakt de soort alleen maar sterker. Natuurlijke selectie is sneu voor de
zwakkelingen, maar een zegen voor de vogelstand op zich.
Dus graag regelmatig weer een koude winter, niet alleen voor de vogels nuttig, maar ook voor onze kinderen.
Niet omdat daarin geselecteerd moet worden (zoals heel vroeger), maar wat hebben ze mooi kunnen schaatsen!
Dat brengt mij dan uiteindelijke toch bij de IJsvogel. Dit prachtig felblauw/oranje vogeltje nam in Nederland de laatste jaren fors in aantal toe. Deze beestjes leven echter uitsluitend van kleine visjes en soms larven die zij in ondiep water verschalken middels spectaculaire duikvluchten vanaf een boven het water hangende tak.
Omdat het meeste ondiepe water afgelopen winter in Nederland langere tijd bevroren was, zijn er nogal wat exemplaren gesneuveld. Natuurlijke selectie dus. Hard, maar wel realistisch. Gelukkig voor de Friese populatie zijn hier veel minder gesneuveld dan in het zuidoosten van Nederland.
Daar vroor het meer en langere tijd. Hier waren steeds nog wel wat wakken. En gelukkig zag ik deze zomer al weer een ijsvogeltje bij ons in de tuin. Ook zoon Tom, die veel gaat vissen, heeft diverse ijsvogeltjes deze zomer waargenomen.
Naast koude winters zijn er nog meer oorzaken voor het vroegtijdig overlijden van ijsvogels. Niet zelden wordt deze soort als raamslachtoffer gemeld. Vaak kunnen wij daar niets aan doen.
Maar wel kunnen wij iets doen aan de netten die over onze vijvers hangen. Helaas sneuvelen er jaarlijks diverse ijsvogels door deze netten, die meestal bedoeld zijn om reigers of katten het stelen van de vijvervissen te beletten. Of voor het opvangen van de bladeren in de herfst.
Maar ijsvogels lusten ook wel een jong of klein visje uit de vijver, dus wees erg voorzichtig met die netten, vooral als er al eerder een ijsvogeltje is geweest. Heel vaak komen ze terug naar "hun" vaste stekkies om te vissen.
Net als mensen. IJsvogels doen dus eigenlijk hun naam geen eer aan. Net als Winterkoninkjes die een strenge winter ook slecht verteren. De Engelse benaming is beter voor de IJsvogel, n.l. Kingfisher, vrij vertaald: supervisser.
Spectaculair visser van beroep, afhankelijk van schoon water waarin veel kleine visjes leven, zoals stekelbaarsjes.
Maar ook van steile oevers waarin zij hun nesten graven. Tunnels, zoals ook oeverzwaluwen die maken. Ook daar kunnen wij ze bij helpen door aan een mooie sloot een steile wand te maken, waar vee geen kans maakt deze in te trappen.
Er is nog weinig bekend over kunstmatige nestgelegenheid voor ijsvogels, misschien kunnen wij hier een primeur beleven. Een ieder die over een grote vijver of schone sloot beschikt, vraag ik hierbij om eens te experimenteren met het maken van een steile oever.
Graag zou ik de eventuele resultaten dan ontvangen en kunnen we die in Fjildpraet publiceren. Wie doet er mee? De beloning in geval van succes is groot. Volop genieten en enorme voldoening.
Wat wenst een mens nog meer?
Harry de Boer.
foto links: huiszwaluw bij haar nest.
