Wolverlei (Wylde goudtsjeblom).
De Goudtsjeblom kenne we allegear wol. Mar de Wylde goudtsjeblom, dy’t yn it nederlânsk Wolverlei hyt, dat seit de measten tink net sa folle. De Latynske namme fan de Wolverlei: Arnica montana seit ús mear. Yn in protte húshâldings is Arnica salve of binne fleskes mei Arnica drupkes te finen.
De Wylde goudtsjeblom is in genêskundich krûd. Fan dizze plant wurdt salve foar útwindich gebrûk en drupkes foar ynwindich gebrûk makke. In oare Nederlânske namme foar de Wolverlei is Valkruid. Dy twadde namme wiist al op it gebrûk. It wurdt brûkt by ferknoffeljen, blaue plakken en ek at je wat kniesd ha. It fielt nei it smarren mei de salve al in stik better.
Foar ynwindich gebrûk ha de homeopaten de wurkjende stof tige fertinne. De plant is tige giftich. Ik lies in stikje yn in boek oer genêskrêftige planten, dat gie sa: Gerard verhaalt hoe de Zwitserse natuurgeneeskundige Konrad Gesner (1516 – 1565 ) één van de meest geleerde mensen van deze tijd en een uitermate zorgvuldige onderzoeker van velerlei zaken, 120 grein (1 grein = 0.065 gr.) Valkruid innam op de nuchtere maag en daarna een brief schreef aan zijn vriend om hem te melden dat hij zich uitstekend voelde.
Boerhave (1668 – 1736 ) schrijft in zijn geschiedenis van het plantenrijk het vervolg op Gerards verhaal: ”Nog geen uur na het schrijven van die bewuste brief was Gesner dood. De doodsoorzaak werd niet vermeld.”
De Wylde goudtsjeblom (Arnica) is in plant mei in grutte goudgiele blom op in lange stâle, soms oan’e kant mei noch in pear lytsere blommen. Op de grûn in rozet fan 6 blêden en oan de stâle noch in pear smellere blêden.
De Arnica is frâl te finen yn de bergen, oan’t sa’n 2500 meter heech groeit er dêr. Yn Nederlân is it in seltsume plant wurden. Yn it súden is er net mear te finen, yn it noarden hjir en dêr noch.
Yn Fryslân kinne we it plantsje noch oantreffe yn de súd - east hoeke, yn’e buert fan Appelskea, mar it oantal giet noch altyd efterút.
Oeds Hoekstra, Burgum
foto links: de wylde goudtsjeblom tusken it gers.
