Meeuwenstress.
Afgelopen jaar (2010) was op vogelgebied een zeer interessant jaar. Een flinke winter, gevolgd door een mooi voorjaar. In de herfst kwamen de eerste tekenen al voor opnieuw een koude winter, want er waren invasies van diverse vogelsoorten in West Europa.
En in november begon alweer en nieuwe koude winter. Kortom, voor vogelaars een prachtig jaar. Bij koude winters zoeken veel vogels beschutting en voedsel dicht bij huizen.
Op voederplanken en voederhuisjes waren nu meer soorten te bewonderen.
Naast het "gewone spul", zoals kool-, pimpelmees, roodborst en merel, zagen we nu b.v. meer spechten, vinken en zelfs kepen aan de pindanetjes en vetbollen hangen, maar ook sijsjes en barmsijsjes.
In de met rijp bedekte boomtakken vielen goudvinken en groenlingen op en ook koperwieken en kramsvogels waagden zich in de kleinste tuinen.
Van al de genoemde soorten ving en ringde ik in 2010 wel enkele. De meest opmerkelijke ringvangst was misschien wel de blauwborst die ik in onze tuin ving. Normaliter zijn die alleen in moerasachtige natuurgebieden te bewonderen.
Van de roodborst en tjiftjaf ving ik in de (na)zomer al recordaantallen, in de herfst veel sijsjes. Maar voor mij waren de winterse omstandigheden toch het aantrekkelijkst. Want na jaren van kwakkelende winters kon ik eindelijk weer eens volop profiteren van de vorst en sneeuw.
Meeuwen! Jawel, kokmeeuwen, een enkele zilvermeeuw, maar vooral stormmeeuwen.
Zij laten zich pas vangen wanneer het koud is en een laag sneeuw de weilanden bedekt. Lokaas, bestaande uit brood, maar ook overgebleven gekookte aardappelen of pasta, leg ik dan in onze tuin.
Het slagnet dat ik daarbij heb geïnstalleerd schrikt eerst nog af, maar naarmate de meeuwen meer honger krijgen, wordt hun angst voor dat net steeds kleiner. Wanneer er dan een groep op het aas valt trek ik aan de treklijn en klapt het net over de meeuwen en zitten ze gevangen.
Dan breng ik de meeuwen over naar een grote kist in de garage en ga ik ze 1 voor 1 ringen en meten, noteer ik geslacht en leeftijd en laat ik ze weer vliegen.
Het vangen van meeuwen wekt bij mij een soort spanning op, die ruim 25 jaar geleden is ontstaan. Toen vroeg oud-notaris Jaap de Vries uit Gytsjerk, tegenwoordig Sneek, mij mee te gaan naar de grote vuilnisbelt in Ouwsterhaule bij Joure.
Daar op die open vuilnishoop overwinterden naar schatting zo'n 20.000 meeuwen. Op zo'n belt was voor die beesten altijd wel wat eetbaars te vinden.
In de strenge winters van 1984, 85 en 86 vingen en ringden we daar enkele duizenden meeuwen. In die tijd werd ik besmet met het meeuwenvirus. Inmiddels zijn alle open vuilnishopen verdwenen en wordt het afval overdekt verwerkt, b.v. in Wijster. Meeuwen blijken erg interessante vogels, hoewel veel van de lezers nu zullen denken: hoezo interessant, alleen maar vervelende en brutale beesten.
Voor onderzoekers echter interessant. En omdat ze vrij gemakkelijk te benaderen zijn, leveren de onderzoeken aan deze vogels veel informatie op.
Zomers broeden ze in kolonies en 's winters zitten ze weer met allen dicht bij elkaar, vaak ook in steden.
Hierdoor is het gemakkelijk om grotere aantallen te vangen en te ringen, waarna bovendien veel ringen kunnen worden afgelezen met een goeie kijker, zonder de vogels te hoeven vangen. Dus het percentage terugmeldingen bij meeuwen is veel groter dan bij de meeste andere soorten.
De terugmeldingen geven vervolgens weer een goed beeld van trekroutes, zomer- en winterverblijf en leeftijdsopbouw. Meeuwen bereiken gemiddeld een leeftijd van 5 á 6 jaar, maar regelmatig zijn er exemplaren die 20 of sommigen zelfs 30 jaar oud worden.
In Nederland broeden steeds minder meeuwen. Omdat ze zogenaamde grondbroeders zijn, zijn ze erg kwetsbaar voor predatie. Zo is de grote kolonie kokmeeuwen bij Holwerd jaren geleden door vossen volledig vernietigd.
Alleen op de eilanden broeden ze nog talrijk, zolang de vossen daar tenminste niet komen. Ook het verdwijnen van open vuilnisbelten heeft er voor gezorgd dat de zwaksten niet meer overleven tijdens (strenge) winters.
Ondertussen ving ik in Damwâld en Broeksterwâld meeuwen die eerder geringd waren in België, Duitsland, Denemarken, Noorwegen, Zweden, Finland en Estland.
Verder kreeg ik terugmeldingen van door mij hier geringde meeuwen uit Duitsland, Engeland, Zweden, Finland en Rusland. Daarnaast nog veel uit Nederland.
Met name de hier overwinterende stormmeeuwen broeden in en rond Finland en komen elke winter hier weer terug. Verschillende vogels heb ik meerdere keren gevangen, dus zijn ze hun overwinteringgebied, net als hun broedkolonie, vaak trouw.
In koude winters krijg ik dus weer de meeuwenstress en ondanks dat die krengen vreselijk bijten en het bloed mij soms van de handen druipt, hoop ik elke winter op een pak sneeuw. Afgelopen jaar ving en ringde ik ruim 600 meeuwen in onze tuin.
De komende jaren hoop ik jullie van de terugmeldingen van deze vogels op de hoogte te houden in Fjildpraet!
Harry de Boer.
foto links: de keep.
