Rupsen.
Als het op vlinders aankomt, kan ik menig vlinder benoemen bij naam. Als het op rupsen aankomt, is dit maar sporadisch het geval. Tijd dus om er eens in te duiken.
Friesland is rijk bedeeld als het op de verscheidenheid van vlinders aankomt. Enkele veel voorkomende vlinders zijn:
het Zwartsprietdikkopje (Thymelicus lineola) een dagvlinder uit de familie Hesperiidae.
Groot koolwitje (Pieris brassicae) een dagvlinder uit de familie Pieridae. Klein koolwitje (Pieris rapae) een dagvlinder uit de familie witjes.
Kleine vos (Aglais urticae) een dagvlinder uit de familie Nymphalidae. Argusvlinder (Lasiommata megera) een dagvlinder uit de onderfamilie Satyrinae.
Het verschil tussen vlinders.
Vlinders vormen één van de grootste insectenorders na de kevers, vliegen en muggen . Er zijn nu zo ongeveer 160.000 verschillende soorten vlinders beschreven.
Dagvlinders zijn maar een klein onderdeel van alle vlinders bij elkaar. Naast dagvlinders zijn er ook zwervers en trekkers en nachtvlinders.
Het verschil tussen een dag- en nachtvlinder lijken duidelijk. Toch is er meer verschil, de ene groep vliegt overdag en de andere groep vliegt 's nachts. Dit verschil zit hem vooral in de lichaamsbouw.
Dagvlinders hebben voelsprieten met een knopje in het uiteinde, nachtvlinders hebben dit niet. Een ander verschil is dat bij de dagvlinders de vleugels dicht zijn (tegen elkaar aan) in rust, bij nachtvlinders staan ze meestal open of zijn over het lichaam gevouwen.
Een ander kenmerkend verschil zijn de kleuren. Dagvlinders zijn over het algemeen fel gekleurd, nachtvlinders zijn meestal donker, onopvallend gekleurd.
De vier stadia van de vlinder, Ei.
Over het algemeen genomen zijn de eitjes die een vlinder legt glad, maar zoals wij de natuur kennen zijn er uitzonderingen op de regel. Sommige eitjes zijn namelijk echte kunstwerkjes, met patronen van groeven, ribbels en putjes die door elkaar heen lopen.
Ook de vorm kent vele varianten, van bol- fles-, tonvormig tot plat of cilindrisch. Wat wel een gezamenlijk overeenkomst is dat alle eitjes een gaatje bevatten om het sperma door te laten, de micropyle. De eitjes van vlinders worden pas bevrucht als ze gelegd zijn.
De eitjes worden over het algemeen genomen afgezet (gelegd) op de waardplant (het soort plant waar de rupsen van eten). In het leggen van de eitjes zit verschil, het kan in grote of kleine groepjes, in nette rijtjes op rommelige hoopjes.
Een brandnetel is niet een fijne plant om aan te raken, misschien dat dat de rede is dat veel bekende soorten op de onderzijde van de brandnetelbladeren hun eitjes afzetten. Je kunt dan denken aan de Kleine vos en Dagpauwoog.
Rups.
Als eerste eet de rups het ei op waar het uitkomt. Het is in sommige gevallen zelfs zo dat als het ei niet eerst wordt opgegeten, de rups niet kan overleven. In het ei zitten namelijk belangrijke voedingsstoffen die de rups in zijn verdere leven nodig heeft.
Daarna begint de rups aan de lekkere verse blaadjes van de plant.
Je kunt de rups zien als het eet- en groei stadium van de vlinder. De rups eet behoorlijk veel en groeit hard, zo hard dat hij letterlijk uit zijn velletje barst. Deze scheurt da
n open en valt eraf. Dit proces herhaalt zich vier tot vijf keer. De laatste keer komt de pop huid te voorschijn.
Pop.
Als de rups aan zijn laatste stadium begint spint deze zichzelf in.
Als dit klaar is wordt het een cocon genoemd. Binnenin deze cocon vindt de gedaante verwisseling plaats. De pop van vlinders kan zich niet bewegen en is daardoor kwetsbaar.
Daarom lijken ze vaak ook op een takje of een dood blad.
Het popstadium verschilt per vlinder. De een heeft acht dagen nodig en de ander een jaar. De Kleine vos komt na drie weken te voorschijn, het oranje tipje komt pas het volgende jaar eruit.
Volwassen insect.
En dan is het zover, een kant en klare vlinder kruipt uit de cocon. Als eerste kruipt de vlinder omhoog. De vleugels werken nog niet. De vleugels zijn opgevouwen en moeten nog worden opgepompt. Met oppompen wordt het proces bedoeld dat de vleugaderen gevuld worden met lichaamsvloeistof om de vleugels te spannen. Als dit gebeurd is moet de vlinder eerst nog drogen. Na dit proces trekt de vlinder die eens een ei, een rups en een pop was de wijde wereld in.
Jacob Bijlsma.
foto links: zwartsprietdikkopje.
