Koetsebeibeam (lijsterbes).
Wa soe de koetsebeibeam net kinne, dy beam mei syn grutte platte struse wyt-giele blomkes. En oan 't ein van de simmer pronket er mei de prachtige oranje-reade beien.
By ús yn 'e walden is it in hiel algemien foarkommende beam. Op 'e klaai yn 't noarden en westen fan ús provinsje komt er minder foar. Dêr wurdt er meastal lysterbei of klysterbei neamd.
Yn 'e wâlden sizze we koetsebei of koetsekraal. Yn 't súden kwitsebei en yn Gaasterlân kwikkebei. Dit binne de meast brûkte nammen, mar it sprekt fansels dat der foar sa 'n bekende beam pleatslik noch oare nammen brûkt wurde.
De koetsebeam komt yn in grut part fan Europa foar. Net yn 't suden by de middellânske see mar wol yn it noarden, want hy kin goed tsjin de kjeld. De koetsebei kin men fine oant by de Noardkaap, krekt lyk as de bjirkebeam, se binne dêr net mear sa grut fan stik lyk as by ús.
De fruchten binne prachtich moai, dat fine de fûgels tink ik ek en dy fine se ek noch lekker. De klysters (en ek oaren) kinne as de beien ryp binne sa 'n beam yn in pear dagen leech frette.
Der is ek noch in oare namme foar dizze beam: fluitehout of flintsjehout. Yn 'e maaitiid as it sop yn 'e beam begjint te streamen sit de bast aardich los en dan is it de tiid om fan in tûkje in fluitsje te meitsjen.
Jammer dat in protte minsken dat net mear kinne. It giet ongefear sa. Men snyt in stikje fan in takke ôf en makket it model fan in fluitsje. Mei it heft fan it mes wurdt de bast loskloppe. Sa no en dan wiet meitsje mei flibe.
Dan wurdt de bast fan it stokje ôf draaid en it mûlstik wurdt fan it stkje ôf snien en wer yn 'e bast skood en de rest fan it stokje oan de oare kant der yn skood. En dan is it fluitsje klear, in moaie ferdivedaasje.
De koetsekralen waarden eartiids ek brûkt by it klysterfangen yn Gaasterlân. Yn 'e hjerst as de ferskillende soarten klysters út Skandinavië op 'e trek yn grutte kloften yn 'e bosken fan Gaasterlân delkamen hongen dêr de strikken klear om de klysters te fangen.
Men makke fan takken en trijehoekje. Dêr kamen 2 strikken fan hynstehier yn mei en strúske koetsebeien der ûnder. As de klyster om de beien op te fretten har kop troch de strik stutsen ferhongen se har sels yn de strikken.
Dizze fongen klysters waarden útfierd nei België en Frankryk. Lokkich mei dat net mear.
Oeds Hoekstra, Burgum.
