Overleven in de winter.
In de herfst leven de meeste dieren in de vrije natuur in een soort Luilekkerland. Ook afgelopen najaar was er weer voedsel in overvloed te vinden. De zaadeters onder de vogels vonden genoeg te eten onder bomen en struiken; insecteneters vonden hun insekten, larven, poppen en eitjes; planteneters aten nog niet afgestorven planten, en knaagdieren vonden voldoende voedsel in en op de grond.
Dit alles verandert echter zodra Koning Winter zijn ware gezicht laat zien en het gaat vriezen, sneeuwen, of ijzelen. Het voedsel op de grond is dan niet meer te bereiken, en als ook de boomschors dichtgeijzeld is kunnen dieren ook hier geen insecten meer vinden. Inmiddels zijn ook vrijwel alle planten afgestorven. Met andere woorden, met de voedselvoorziening is het maar karig gesteld in de winter.
Behalve voedselgebrek hebben dieren in de winter nóg een probleem: doordat de meeste bomen en struiken hun bladeren verliezen zijn ze beter zichtbaar voor hun vijanden.
Voor deze vijanden zijn de kale bomen en struiken natuurlijk weer een voordeel.
Doordat ze hun prooi makkelijker kunnen vinden hoeven ze zelf niet te verhongeren.
Het derde probleem is het gebrek aan daglicht. Doordat de dagen zo kort zijn is er maar weinig tijd om naar eten te zoeken en voldoende voedsel binnen te krijgen.
Toch zijn de meeste dieren redelijk voorbereid op de winter. Vleermuizen en egels zijn inmiddels in winterslaap. Ze zullen pas weer in het voorjaar in danig afgeslankte vorm te voorschijn komen. Zodra het koud wordt gaan vissen bewegingloos op de bodem van het water liggen. Kikkers kruipen onder de modder om daar via hun huid te 'ademen' en de salamander heeft een beschut plekje gezocht. Al deze dieren beginnen de winter met een voorraadje lichaamsvet. Worden ze niet door vijanden verrast dan zullen ze de winter waarschijnlijk wel overleven.
Veel insectenetende vogels zoals de veldleeuwerik, de tjiftjaf en de grauwe vliegenvanger trekken met de zwaluwen naar het zuiden. Evenals vele andere vogels houden ze het hier voor gezien en brengen ze de winter in warmere streken door. Andere vogels die normaal in noordelijker streken wonen kiezen Nederland als overwinterplek.
Er zijn ook dieren die in de herfst de nodige voedselvoorraden aanleggen om er een tijdje tegen te kunnen: de vlaamse gaai heeft de neiging voedsel, zoals eikels, te verstoppen als wintervoorraad, de eekhoorn verstopt overal voorraden voedsel en mollen 'hamsteren' o.a. een voorraadje wormen.
Dieren die het moeilijk krijgen.
Spitsmuizen zijn genoodzaakt de hele winter door te blijven eten. Bij gebrek aan insecten zullen dat pissebedden en wormen zijn, en dan nog zullen velen de hongerdood sterven.
Voor de vogels die hier blijven is het vaak ook hongeren geblazen. Het piepkleine winterkoninkje moet massa's insecten eten om op temperatuur te blijven, en velen zullen het eind van de winter niet halen.
Ook de ijsvogel heeft het moeilijk. Hij kan alleen maar vissen uit het water halen als er geen ijs op ligt.
Wintervoedering.
In een strenge winter is het voor vogels moeilijk om aan voedsel te komen, terwijl ze juist extra veel energie nodig hebben
om hun lichaamstemperatuur op peil te houden. Insecten kruipen weg, bessen zijn vaak al op en sneeuw en ijs maken het de zaadeters ook moeilijk om bij hun voedsel te komen. Van bijvoederen in de tuin wordt dan ook graag gebruik gemaakt.
Wintervoedering van tuinvogels geeft bovendien veel kijkplezier. Vogels die vaak verscholen blijven of in een flits voorbij vliegen, zijn nu gemakkelijk te bekijken.
Bosw. J. Bijlsma.
foto links: de houtsnip. foto's op deze bladzijde: www.pbase.com.
