De Ransuil.
In onze dorpen komen we de laatste jaren weer meer uilen tegen. Vooral mensen die het daglicht minder kunnen verdragen en graag bij schemer gaan wandelen, zullen ongetwijfeld gemerkt hebben dat er meer uilen rondvliegen dan pakweg 10-15 jaar geleden.
Dus een hoera voor deze mysterieuze vogels. Want geheimzinnig lijken ze zo op het eerste gezicht wel degelijk. Op een tijdstip dat normale vogels hun plekje hebben opgezocht om de nacht door te brengen, komen uilen eindelijk van de tak af waarop ze de hele dag hebben zitten dutten.
Nu geldt dat niet voor alle uilensoorten, maar wel voor de hier meest voorkomende uil, de ransuil. Je weet wel, die met die oortjes. Nou is dat niet helemaal waar, want die oorpluimen zijn slechts wat sierveren boven op zijn kop, die hij ook nog op en neer kan bewegen, al naar gelang zijn stemming. Nee, een uil heeft de oren, net als wij mensen, aan de zijkanten van de kop. Je ziet ze echter niet, want het zijn slechts kleine openingen die worden bedekt door veren. Maar ze kunnen er wel vreselijk goed mee horen. Want uilen zien in het donker amper meer dan mensen, ze doen bijna alles op hun gehoor. De Friese naam Hoarnûle is veel toepasselijker, want horens zitten meestal wel boven op de kop.
De ransuil heeft ook nog een paar prachtig oranjegele ogen, die net als bij ons aan de voorkant van de kop zitten. De meeste vogels hebben de ogen aan de zijkant, zodat ze een groter gezichtsveld hebben. Uilen compenseren dat door het een hele slag kunnen draaien van hun kop. Dat kunnen wij weer niet, wij weten vaak niet wat er achter onze rug (om) gebeurt. De ransuil broedt in onze omgeving in klein aantal, maar misschien toch wel meer dan je denkt. Vaak broeden ze in oude kraaiennesten. Zelf een nest bouwen lukt niet in het donker, dus kraken ze gemakshalve maar een oud leegstaand pand en leggen daar hun eieren in. Het aantal eieren hangt af van het voedselaanbod van dat moment.
Omdat het jaar 2004 de geschiedenis in gaat als een zeer goed muizenjaar, zijn er dat jaar ontzettend veel jonge uilskuikens uitgevlogen.
Een leuk gevolg daarvan was dat afgelopen winter bij mij in de buurt een flinke groep van ongeveer 25 ransuilen hebben overwinterd in een grote grove den. Voorgaande jaren zaten er meestal 1 of 2 exemplaren het winterhalfjaar de dagen door te brengen. Nu dus veel meer en dan 's avonds tegen schemer vlogen ze één voor één die boom uit, verschillende richtingen op om voedsel te gaan zoeken. Zo kwamen er geregeld uilen van deze groep in onze tuin terecht. Soms zaten er wel drie tegelijk. Zoon Tom (10) stond elke avond met zijn neus tegen het raam, want vooral voor kinderen zijn uilen erg aansprekend.
Nieuwslezer meneer de Uil hield altijd afstand van de problemen in Fabeltjesland en Oehoeboeroe voorzag Paulus de Boskabouter vaak van goed bruikbare adviezen. Kortom, uilen lijken wijs. Maar hoe tegenstrijdig zijn dan weer de kuikens van een uil. Wanneer je voor uilskuiken wordt uitgemaakt, is dat niet het grootste compliment, maar als je als wijze uil wordt betiteld ga je bijkans glimmen van trots. Hoe kan een uilskuiken toch uitgroeien tot een wijze uil? Als je ooit een nest met uilskuikens hebt gezien, begrijp je er meer van. Zo'n jong uiltje heeft namelijk geen enkel aaibaarheid-gehalte.
Daar waar het dons van kippen- of eendenkuikentjes zo aanspreekt, lijken de donzige uilskuikens halve monsters met te grote voeten en te grote snavel. Het nest stinkt naar dode muizen en uilen stront.
Wanneer je onverhoopt toch een hand naar hen uitsteekt, gaan ze in plaats van zacht piepen meteen dreigen en blazen, zodat je je hand onmiddellijk weer terugtrekt.
Maar net als bij ons mensen maken de kleren de man, oftewel, de veren maken de uil. Een prachtig verenkleed groeit langzaam om het kuikenlijf. Veren die bijzonder van
kleur, maar vooral ook bijzonder van samenstelling zijn. Muizen mogen hen immers niet horen aankomen, zodat een uil geruisloos moet kunnen vliegen. Daarvoor zijn die zijdezachte veren.
Jonge ransuilen worden nog maanden door de ouders gevoerd. Ze kunnen dan al lang vliegen en houden via schreeuwende geluiden contact met elkaar. Menigeen heeft hiervan uren wakker gelegen. Eind maart kreeg ik ineens allerlei meldingen van buurtbewoners, dat er uilen bij hen in de tuin zaten. Gewoon overdag, in een conifeer, of soms zelfs open en bloot in een struik. Ook bij ons in de tuin zaten ze. Wat bleek, de grove den was omgezaagd!! De eigenaar ondervond overlast van deze boom omdat die erg dicht bij zijn woning stond. Nu zijn er bomen genoeg voor die uilen, maar ik had eerder de woning enkele meters verplaatst dan die geweldige uilenboom weg te halen. Uilen gebruiken soms 10-tallen jaren dezelfde boom om te overwinteren.
Deze uilen waren dus helemaal van hun á pres peau en zochten naarstig naar een nieuw onderkomen. Eentje is het hele voorjaar bij ons in de tuin blijven "hangen" in een grote conifeer, vlak voor het slaapkamerraam van Tom. Voor het slapen gaan sprak hij de uil nog even toe, overdag zocht hij de braakballen van de grond. Uilen eten naast muizen ook wel eens zangvogels, vooral wanneer het muizenaanbod klein is. Maar in al die braakballen zaten alleen maar muizenskeletjes, op één na. Uit die braakbal stak een grote ratten-staart. Al met al dus zeer nuttige dieren, die uilen. Geen muizenvergif is nodig wanneer er genoeg uilen zijn. Zet de deur van de schuur wagenwijd open wanneer je er muizen in vermoed. Nu komen ransuilen niet snel binnen, maar kerkuilen wel. Ook zij leven bijna geheel van muizen.
We kunnen ook muizen gaan kweken, zodat we nog meer van uilen kunnen genieten. Mijn vrouw is niet blij met dit advies, puur alleen omdat ze bang voor muizen is. Omdat zij niet de enige is, vermoed ik dat weinigen mijn advies zullen opvolgen. Maar in strenge winters met veel sneeuw, kunnen uilen wel wat extra hulp gebruiken. Uilen kunnen, net als andere roofvogels, geen grote vetreserves opbouwen. Vette roofvogels zijn immers niet in staat snel en behendig een prooi te vangen. Daarom zitten ze bij normaal voedselaanbod altijd rond hun streefgewicht en kunnen slechts enkele dagen zonder eten.
Mensen die wat bang zijn in het donker, zou ik toch die wandelingen in de schemer willen aanbevelen. Naast de kans om uilen te zien vliegen, is er ook een grote kans op het zien van vleermuizen en nachtvlinders. Eigenlijk is het op een zwoele zomernacht net zo druk in de lucht als overdag. Bij volle maan is er genoeg licht om alles goed te kunnen zien. Dan wel voor middernacht weer binnen zijn…!
Harry de Boer.
foto links: de ransuil. foto: vogelopvang 't Hemelrijk.
