Leppeltsjeheide (grote veenbes).
Yn 'e natûr bliuwt it nea itselde. Der is altiten beweging, it feroaret altyd mar wer. It iene ferdwynt (jammer!) en it oare ferskynt. Jierren ferlyn woeks der yn it Bûtenfjild in tige nijsgjirrich plantsje, mar dat is no wer ferdwûn. It wie de Leppeltsjeheide.
Yn ús omkriten is it der net mear. Of it der destiids troch fûgels kaam is of dat immen it dêr plante hat, wit ik net.
It ferhaal om de Leppeltsjeheide hinne is tige nijsgjirrich.
Yn 1843 spielde der op it strân fan Skylge in fet oan. Wat op it strân leit is de bút fan de jutters. Piter Sipkes Cupido fûn dat fet en sleepte it mei de dunen yn.
Wat soe der yn sitte? It wie gjin wyn wêr't er tink op rekkene hie, mar it wiene beien. No dy hoegden net mei nei hûs en se bleaunen yn 'e dunen lizzen. Tafallich wiene se yn in miljeu lizzen bleaun wêr 't se har thús fielden.
It resultaat wie, dat der jierren letter in hiel grut plak stie mei in nij soarte plant.
Sa ûntstie der in hiele kultuer fan dizze beien. Fanôf dy plakken wêr 't se boud waarden ferwylderen se ek wer, faak wol troch fûgels.
De Leppeltsjeheide is in plant út Noard-Amearika. Op in hiel aparte manier is der dus op Skylge telâne kaam. Sa stadichoan is er op alle eilannen ferboud woarn en ek wer ferwyldere. Yn wiete dúnpannen, yn sompen en ek op heechfean fielt dizze plant him thús.
It binne fine stâlen dy't oer de grûn krûpe. De blêdsjes binne lyts en smel. De blomkes binne rôze en de beien dy't der oan komme binne moai read. Yn é beien sit in protte fitamine C. Se binne yn 'e winkel te keap (meastal tsjin de Krysttyd) ûnder de namme "Cranberries".
De Fryske namme is Leppeltsjeheide. Yn it Nederlânsk hiet er earst Leppeltsjeheide, mar dat is feroare yn Grote Veenbes.
Op Skylge wurdt er ek wol Piter Sipkes bei, Blaedjeheide, sjelei-appelkes en duunbeien neamd. Tsjintwurdich kin men net allinne de beien keapje, mar ek cranberrie sop, cranberrie té en cranberrie wyn.
Men kin der ek smots fan siede en dan brûke by wyld, kalkoen ensfh. Myn frou docht troch de smots ek noch faak in sûre apel; dan is de smaak wat mylder.
Oeds Hoekstra, Burgum.
