Vogelspotten voor gevorderden.
“Is dat een ..? Of toch niet? Of toch wel?” Dat hoor je soms wanneer je in of vlakbij een groepje vogelspotters staat. Vogels spotten, ofwel vogels (be)kijken is de laatste jaren als hobby enorm toegenomen, ook bij vrouwen. Bij spotters heb je eenvoudige amateurs die eens wat meer vogelsoorten willen bekijken dan die mussen en mezen uit hun eigen tuin. Zij gaan dan een ochtend naar bv. het Lauwersmeer of naar een vogelkijkhut in de buurt. Een verrekijker of zelfs een telescoop brengt de vogels dichterbij om mooi te kunnen bekijken.
Onbekende soorten worden vaak in een meegenomen vogelboekje opgezocht en zodoende “gedetermineerd”, of anders gezegd: vastgesteld. Zo leer je steeds weer nieuwe soorten kennen. Echte fanatiekelingen trekken soms naar verre landen om zoveel mogelijk soorten te spotten. Zij houden zelfs een ranglijst bij van wie de meeste soorten gescoord heeft. Vogelaars in soorten en maten. En vogels in nog veel meer soorten en maten.
Lastige soorten die erg op elkaar lijken, of soorten die zo nodig een zomerkleed, een winterkleed en zelfs nog een jeugdkleed moeten hebben. En tref je die dan in september of oktober, dan heb je ook nog kans dat ze net in een overgangskleed zitten. Voor veel vogelaars is dat over de grens van hun hobby, het moet natuurlijk wel leuk blijven. Maar voor anderen juist een grote uitdaging om nog meer naar die beestjes te gaan gluren. Het is soms ook erg moeilijk: een vrouwtje van de blauwe kiekendief is bruin en ook de jongen daarvan, het mannetje van de bruine kiekendief heeft blauwe vleugels, de grauwe kiekendief lijkt weer heel erg op de blauwe, om maar een voorbeeld te nemen.
Vogelmannetjes en vrouwtjes zijn bij lang elke soort niet te onderscheiden, jonge vogels vaak slechts enkele maanden, maar soms wel tot de eerste vier levensjaren, bv. de zilvermeeuw. Ja, een echt goeie vogelaar moet wel een doorzetter zijn. Die kleine zangers die nooit stil zitten, maar vaak wel weer herkenbaar zijn aan hun zang. Maar buiten het broedseizoen zingen ze juist niet.
Het valt dus niet mee, maar eenmaal besmet met het vogelaarsvirus, kom je er moeilijk of vaak nooit meer vanaf. En ooit, wanneer je denkt dat je nu wel alle soorten kent, hoor je ineens weer wat nieuws.
Dan hoor je van zogenaamde “ondersoorten”. En daar zijn echt bosjes van! Enkele zal ik hier noemen, want anders staat Fjildpraet er helemaal vol mee. Ondersoorten ontstaan vaak wanneer ze in een bepaald gebied, meestal geïsoleerd gebied voorkomen. Door evolutie ontstaan dan verschillen met de oorspronkelijk soort. De verschillen zijn (nog) te klein om er een aparte soort voor te benoemen. IJsland is een mooi voorbeeld.
Er zijn o.a. de ondersoorten IJslandse- tureluur, grutto, brilduiker, barmsijs en koperwiek. Bij allemaal is er een verschil met de “normale”, ofwel West Europese soort te ontdekken. De IJslandse grutto is zomers veel roder van kleur en 's winters veel lichter. Onze grutto komt niet voor op IJsland. De IJslandse wordt zo nu en dan tijdens de trek in Nederland waargenomen. Op 30 november 2016 ving ik een IJslandse koperwiek op ons erf. Duidelijk groter (na meting) en veel donkerder met grotere vlekken op borst en keel. Bijna zwart rondom de ogen. Een zeldzame vangst mag ik wel zeggen. Maar niet alleen IJslandse ondersoorten zijn hier waar te nemen. Zo wordt in NL wel eens een roodgesterde blauwborst in plaats van een witgesterde blauwborst gespot. De welbekende witte stip op de felblauwe borst is dan roodbruin. In Scandinavië komt deze blauwborst voor.
Ook in het hoge Noordoosten komt de witkopstaartmees voor. Sneeuwwitte kop en het lichaam is ook veel witter dan van onze staartmees. In koude winters worden die witkoppigen ook soms in NL gezien. Niet alleen kleur kan een ondersoort bepalen, ook de grootte. Zo ving ik op 6 jan. 2017 een Noordse (grote) goudvink. Deze goudvink is een derde groter dan de gewone goudvink. Deze Noordse goudvink komt hier ook alleen 's winters voor. Het geluid is trompetachtig en duidelijk anders dan van de gewone goudvink.
Dus ondersoorten zijn de volgende uitdaging voor vogelspotters met veel ervaring en kennis. Ik noem nog enkele ondersoorten die in NL weleens worden waargenomen: Siberische tjiftjaf, witstuit-barmsijs, Groenlandse- tapuit en -kolgans, taiga-boomkruiper, zwarte- en witbuik rotgans, grauwe fitis en rouwkwikstaart. De vogelwereld blijft fascineren. Als je nog geen spotter bent, begin dan vandaag nog!
Harry de Boer
foto links: de 'gewone' brilduiker. foto: wikimedia.org
