gevangen, geringd en weer vrijgelaten, geef deze havik de kans te bewijzen dat ze niet schadelijk zijn
De havik.
Op speciaal verzoek zal ik het deze keer eens hebben over de Havik. Waarschijnlijk beginnen nu al enkele lezers kritisch verder te lezen.
Waarom? Omdat bij veel mensen de havik (nog steeds) een slechte reputatie heeft. Ik hoop dat na het lezen van dit verhaaltje toch enkele van die kritiekasters genuanceerder zullen zijn over deze schitterende en imposante roofvogel!
De havik is eigenlijk een vergrootte kopie van de sperwer. Het mannetje havik is niet veel groter dan een vrouwtje sperwer, het vrouwtje is ongeveer zo groot als een buizerd. Buizerds laten zich vaak rustig bewonderen op hekken of paaltjes.
Ze zijn de schuwheid al voorbij en komen zelfs in kleinere tuinen voedsel zoeken. Haviken doen dat tegenwoordig ook al, maar laten zich niet zo snel bewonderen. Ze zijn zich blijkbaar bewust van hun impopulariteit en willen niet provoceren.
Daarom zien mensen deze vogel vaak slechts in een flits en krijgen niet de tijd om de schoonheid van dit beest te aanschouwen. Naast die schoonheid stralen haviken ook nog eens kracht en macht uit. En laat ze ook nog eens zeer nuttig zijn…! En daar zijn de meningen dan erg over verdeeld.
Veel mensen vinden haviken helemaal niet nuttig, integendeel, het zijn in hun ogen slechts nietsontziende lustmoordenaars!
Hoe zijn die tegengestelde meningen ontstaan en hoe zijn die ooit weer bij te stellen? Emoties willen in dit soort discussies nog wel eens hoog oplopen. Dus graag even de (persoonlijke) emoties uitschakelen en de Friese nuchterheid de boventoon laten voeren.
Daarom even een paar willekeurige vragen: Klopt het dat in de jaren 60 het aantal haviken drastisch is teruggelopen en dat pas de laatste 15 jaar er een stijging is van het aantal broedparen? Klopt het dat sinds de jaren 70 het aantal kraaien, eksters en houtduiven explosief is toegenomen?
Willen wij graag zo veel mogelijk weidevogels? En zo kan ik nog wel meer vragen verzinnen die met een volmondig “ja” kunnen worden beantwoord.
De vragen en antwoorden geven aan dat de havik in Nederland eigenlijk de enige natuurlijke vijand is van kraaien en eksters. Daar waar een havik zijn nest heeft zie je bijvoorbeeld weinig jonge kraaien. Een havik vangt natuurlijk wel de meest makkelijke prooi. Dus wanneer in zijn buurt een traag vliegende sier- of postduif te verschalken is dan zal hij dat niet laten. Zo’n prooi kost hem weinig energie. Ook fazanten kaapt hij wel eens voor de dubbelloops van jagers weg.
Dus ook bij veel jagers is de havik een liefst niet geziene gast. En dan die verre nicht van de fazant, de scharrelkip, ook een lekker hapje voor de havik. Dan toch die kippen maar in een ren, of hele grote kippen aanschaffen. In de “oude natuur” leefden echter geen kippen en postduiven en zorgde de havik toen voor een prima regulering van de kraaiachtigen, zoals vlaamse gaai, ekster, kauw, zwarte kraai en roek.
En ook de houtduif die behoorlijke oogstschade kan veroorzaken, stond prominent op het menu van de havik. Ja, zelfs jonge vosjes durven ze wel te pakken!
In onze streek ervaar ik en velen met mij, dat de weidevogels, maar ook de zangvogels de laatste 15 – 25 jaar veel meer last hebben van al die kraaien en eksters dan vroeger. Toen zag je hier en daar een paartje zwarte kraaien of een paartje eksters.
Nu lijken zwarte kraaien bijna, net als roeken, in kolonies te broeden. Groepsgewijs zwerven ze over de weilanden, op zoek naar alles wat eetbaar is, waaronder eieren en jonge (weide)vogels. In de meer bewoonde wereld worden nog zelden jonge lijsters groot voordat het broedseizoen van de kraaiachtigen voorbij is.
Daarna is het wat rustiger, ruien de kraaien en zijn ze veel minder agressief. Daarom broeden merels tegenwoordig tot in augustus…
In de jaren 60 en 70 is veel landbouwgif gebruikt. Dat was toen heel normaal en zelfs aanbevolen door de landbouworganisaties. De productie moest immers zo groot mogelijk zijn. Door dat landbouwgif zijn vooral roofvogels enorm in aantal achteruit gegaan. Want door het gif gingen ze of dood, of werden onvruchtbaar.
Soms ook waren de eierschalen zo dun dat ze braken bij broeden. Vanaf de tijd dat er (veel) minder roofvogels voorkwamen, profiteerden de prooidieren daar het eerst en het meest van. Oftewel, eerst een gestage, maar later explosieve toename van het aantal kraaien.
Gelukkig is men in de landbouw erachter gekomen dat gif niet meer heilig is en bovendien wordt er nu veel minder kunstmest gebruikt dan 25 jaar geleden. Hierdoor kon en kan de roofvogelstand weer groeien en dus kunnen we op langere termijn weer minder kraaiachtigen verwachten.
Maar het is net als met een ziekte of kwaal, je krijgt het sneller dan dat je er weer vanaf bent. Zo zal het ook zijn met die kraaien. De havikenstand zal verder toenemen, totdat het voedselaanbod gelijk is aan de voedselbehoefte. Tot dan zullen we nog steeds overlast ondervinden van kraaien.
Maar die overlast kan nog langer duren als bepaalde personen weer haviken en andere roofvogels gaan vergiftigen, afschieten of op andere manieren dwars gaan zitten. Dan zal de overlast van kraaiachtigen blijven. Mijn stelling mag duidelijk zijn: des te meer haviken, des te meer weidevogels.
Het klinkt veel mensen onlogisch en ongeloofwaardig in de oren, maar hopelijk krijgt de havik de kans om dat te bewijzen!
Harry de Boer.
(P.S.: vlak na dit schrijven pakte een havik één van mijn kippen. Hierdoor was is wel even flink boos, maar dat ging snel over, vooral toen ik die havik wist te vangen! Het was een jong, maar imposant vrouwtje, dat (uiteraard met ring aan de poot) weer is vrijgelaten, zie foto.)
foto links: de ekster.
