Het roodborstje.
Wie kent het roodborstje niet! Zelf de grootste natuurbarbaar kent dit vogeltje. Hoe komt dat eigenlijk? Uiteraard door het alom bekende liedje: “Roodborstje tikt tegen 't venster tik tik, laat mij er in, laat mij er in…..” Maar veel meer nog omdat 's winters in bijna elke tuin wel zo'n beestje aanwezig is en dan, vooral wanneer het koud is, heel tam kan zijn. Zo tam dat het inderdaad tegen het venster kan tikken en om broodkruimels kan vragen.
Het roodborstje is eigenlijk een foutieve naam. De borst is namelijk veel meer oranje. Echter niet alleen de borst, ook de keel en voorhoofd zijn oranjerood. Verder is het vogeltje effen bruin. De wetenschappelijke (Latijn) naam is Erthacus Rubecula, in het Fries zeggen we Readboarstke. Mannetjes en vrouwtjes zien er precies hetzelfde uit. Zonder dat oranje/rode borstje zouden ze er waarschijnlijk erg saai uitzien. Maar saaie vogeltjes zijn het beslist niet! Het mannetje zingt het gevarieerde liedje bijna het hele jaar door. Dit vooral om soortgenoten te laten weten dat hij hier de baas is en niemand anders. Want sociaal zijn ze beslist niet. Ze dulden geen soortgenoten in hun territorium. Dat geldt voor bijna het hele jaar. Alleen in het voorjaar dulden mannetjes en vrouwtjes elkaar eventjes. Dit alleen vanwege het feit dat ze elkaar nodig hebben voor de voortplanting. Het lijkt voor hun echter een noodzakelijk kwaad…… Na het gezamenlijk grootbrengen van de jongen vechten ze weer als vanouds op de grenzen van hun territorium.
Wanneer die grens zoals vorig jaar bij ons in de tuin, een boom precies in het midden van de tuin is, krijg je gratis en bijna dagelijks een prachtig schouwspel van (schijn)gevechten en ander stoer gedrag vanuit de kamer te zien. Een roodborstje is dus bijna altijd alleen. In de winter vallen ze des temeer op tussen de wel sociale vogels zoals b.v. mezen, mussen, groenlingen en vinken. Mede door die vermeende eenzaamheid (zielig) is hij bij de mensen zo populair. Stel je eens voor dat ze in groepjes, net als koolmezen, op je voederhuisje zouden zitten. Ik weet zeker dat de populariteit dan snel zou afnemen.
Broeden doen ze soms op de gekste plaatsen. Zo lag er afgelopen voorjaar letterlijk een nest op een plank van een stellage in de bijkeuken van onze overburen Zwart. Door het raam dat op een kiertje stond, kwamen ze binnen. Pas toen ze jongen hadden vielen ze op door het af en aanvliegen met voedsel. Ze zijn tijdens de broedperiode heel stiekem en zeer behoedzaam.
Roodborstjes zijn grotendeels trekvogels. Onze broedvogels trekken naar het zuiden en worden in onze tuinen 'vervangen' door vogels uit het noorden en oosten van Europa. Ze komen in bijna heel Europa voor met uitzondering van het uiterste noorden. Je hoort vaak dat elk jaar hetzelfde roodborstje in dezelfde tuin terug komt. Nu worden roodborstjes gemiddeld niet erg oud, dus vele zullen dat vast niet zijn. De laatste 2
jaar heb ik zo'n 50 roodborsten in onze tuin geringd. Allemaal verschillende. Dus altijd hetzelfde vogeltje in de tuin gaat beslist niet op! Maar het overgrote deel van deze
50 vogels is in de trekmaanden geringd, zo van half maart tot half april en tussen half september en begin november. De herfsttrek komt in november tot stilstand en de laatst geringde roodborsten vang ik gedurende de winter regelmatig terug. Omdat de-
ze vogels na de winter niet meer teruggevangen worden, kan worden vastgesteld dat deze echte wintergasten zijn en in het voorjaar teruggaan naar hun broedgebieden in onder meer Scandinavië.
Komen dan de wintergasten terug in dezelfde tuin? Tot nu toe heb ik één wintergast uit de winter 98/99 teruggevangen, eind november 1999. Eén zo'n terugvangst is nog veel te weinig om hier conclusies aan te verbinden, maar frappant is het natuurlijk wel dat zo'n vogeltje terugkomt in hetzelfde dorp en zelf dezelfde tuin! van terugkeer van de vogels naar hetzelfde broedgebied is veel meer bekend. B.v. het terugkeren van boerenzwaluwen naar dezelfde boerderij. Het wachten is nu op terugmeldingen in voorjaar en zomer van roodborstjes, zodat we weten waar deze wintergasten van Damwoude broedden. Normaliter broeden de vogeltjes in ruigtes, tussen oud kreupelhout, takkenbossen e.d. in bossen en parken. Maar tussen de mensen voelen ze zich goed thuis en broeden ook in tuinen of zelfs in schuurtjes e.d. Omdat veel mensen er katten op na houden, worden roodborstjes niet zelden slachtoffer van deze roofdieren. Een belletje aan de halsband van de kat kan veel leed voorkomen. Binnen houden is nog beter!
Rond de tijd dat ik dit schrijf, vlak voor de kerstdagen, blijkt weer hoe populair de roodborst is. Op maar liefst 5 van mijn reeds ontvangen kerstkaarten staat een afbeelding van dit kleine vogeltje. Meestal op een hekje tussen met sneeuw bedekte bomen en struiken, zodat de eenzaamheid “er vanaf druipt”. Het aanschouwen van zo'n zielig tafereeltje schijnt de ware kerstgedachte flink aan te wakkeren. Laat je echter niet bedotten door dat zielige, eenzame vogeltje! Hij is redelijk winterhard en beslist niet gediend van gezelschap, dus is medelijden totaal misplaatst. Een beetje bijvoeren in de winter is natuurlijk wel aan te bevelen, al is het alleen maar om jezelf een plezier te doen. Want het zijn toch vogeltjes die we niet graag zouden willen missen en voorlopig nog wel tot onze verbeelding zullen blijven spreken. En wat die kerstgedachte betreft: in het nieuwe millennium zullen de vogels ons nog meer dan hard nodig hebben…….!
foto links: de roodborst. foto: Klaas Dankert.
