Lijsterbes (Sorbus aucuparia).
Boom met een breed piramidale kroon en vrij gesloten vertakking. Kan verharding goed verdragen en is hierdoor zeer geschikt als laan- en straatboom. Witte bloemen en donker oranjerode vruchten. Stelt weinig eisen aan de grond.
Latijnse naam: Sorbus aria 'Majestica'.
Nederlandse naam: Lijsterbes.
Kleur: oranjerode bessen.
Standplaats: zon-halfschaduw.
Hoogte: 12 meter.
Bloei: mei.
Bladhoudend: nee.
De naam Lijsterbes is wat misleidend. Alsof het vooral lijsters zijn die dol zijn op de bessen. In de nazomer kan het echter gebeuren dat een grote zwerm spreeuwen neerstrijkt op een Lijsterbes met rijpe bessen. In enkele minuten kan de boom geheel zijn leeg gevreten. Vogels zijn dan ook de verspreiders van het zaad.
Deze boom is een boom voor vogels, meer dan 60 vogelsoorten lusten de vruchten van de lijsterbesboom, namelijk verscheidene kleine vogelsoorten, trekvogels, kraaien, kauwen, eksters, spechten, de Vlaamse gaai, en houtduiven.. Vogels zorgen voor de verspreiding van deze boom via het zaad in hun uitwerpselen.
Lijsterbessen zijn middelhoge bomen die ongeveer 12 hoog kunnen worden. Door de verspreiding door vogels kun je een Lijsterbes aantreffen op de vreemdste plaatsen. Niet zelden groeien jonge lijsterbessen in dakgoten, op bomen en muren. De meest natuurlijke standplaats is in bossen en voor namelijk aan de randen daarvan.
De bodem hoeft niet rijk te zijn aan voedingstoffen, echter wel iets vochtig.
De bloei begint eind mei, begin juni, de bloemen staan in een soort schermen en zijn geelwit van kleur. De bloemen worden, zoals bij veel andere schermvormige bloeiwijzen, door verschillende soorten insecten bezocht. De geur is weeïg en onaangenaam. De bloempjes afzonderlijk zijn vijftallig, de vrucht behoort tot de soort waar ook de appels toe behoren. De vruchtjes worden oranje-rood van kleur als ze rijp zijn. De bes is niet giftig en is zuur van smaak.
De bladeren zijn samengesteld, opgebouwd uit 4 tot 7 paren met 1 eindblad. De bovenkant van het blad is heldergroen,terwijl de onderkant een licht grijze gloed heeft. De bladrand is licht getand en de tandingen staan iets voorover. De bladstand is verspreid.
De lijsterbes is een uitstekend pitvruchtgewas dat sterk bezocht wordt door insecten en bijgevolg goed bestoven wordt, waardoor elk jaar een massa vruchten gevormd worden zodat de twijgen ervan doorhangen.
Jaarlijks kunnen bijvoorbeeld 250 tot 300 bomen ongeveer 2,5 ton vruchten produceren.
De vruchten, de bladeren, de loten en andere delen van de boom worden verorberd door verschillende ongewervelde soorten, die erop gespecialiseerd zijn; verschillende boktor-, snuitkeversoorten, soorten wantsen, bladwespen, bladluizen en kleine vlinders. Vele rupsen van verschillende soorten nachtvlinders, soms ook van de koningspage en het witje, voeden zich met de bladeren van deze boom. Bladeren en vruchten worden ook gegeten als bijgerecht door een 30-tal zoogdiersoorten.
Tevens gebruikt de mens het hout voor het vervaardigen van allerlei materiaal. Het hout is middelhard, sterk, elastisch en dicht van structuur. Het kernhout is paarsachtig bruin, het spinthout bleekgeel tot licht roodachtig.
Dunne stammen en takken worden aangewend voor het maken van palen, wandelstokken, handvatten voor werktuigen, fluiten, spinnewielen. Grotere stammen worden gebruikt voor het vervaardigen van meubels, rijtuigen, beeldhouw-, snij- en draaiwerk. De lijsterbes levert ook goed brandhout.
De lijsterbes is dus een geschikte boom voor bijen, vlinders en andere insecten, talloze vogels en verscheidene zoogdieren, helpt bij het instant houden van de soortenrijkdom in de natuur, is tevens decoratief in tuin en landschap en volledig bruikbaar voor de mens. Een aanrader.......
Jacob Bijlsma, Broeksterwoude.
foto links: oranjerode bessen.
