Bonte Piet
Wie kent hem niet, de scholekster? Ook wel genoemd: strânljip, bonte piet of bûnte liuw. Vroeger vooral een kustvogel, later één van de meest voorkomende weidevogels. Helaas is deze prachtige zwart-witte vogel op zijn retour. Net als de andere weidevogels heeft hij het erg moeilijk door de intensieve landbouw en de toename van predatoren. Maar ook op de eilanden en aan de kust lopen de aantallen achteruit. Voedselschaarste is daar wellicht de grootste oorzaak, veroorzaakt door overbevissing en milieuvervuiling.
Toch is de scholekster een meester in het zich aanpassen aan de veranderingen die door de mensen worden aangebracht. Waar vroeger de scholekster hier zijn nest alleen in de weilanden had, zie je ze nu op de gekste plekken broeden. Bijvoorbeeld op een oude dampaal waarvan de bovenkant flink is verweerd, zodat er een kuiltje in is ontstaan. Bovenop een duin, of op zandopslagplaatsen.
Ze houden erg van grind, zodat je nesten vindt op platte daken, zelfs die van flatgebouwen in steden. Bekend is het verhaal van het scholeksterpaar dat hun nest tussen de bielzen van een treinspoor had. Elke keer als er een trein aan kwam, stapte de vogel rustig van het nest en liep tot een meter naast het spoor. Nadat de trein voorbij was, ging ze weer verder broeden. De trein kwam elk halfuur langs en als je rekent dat ze bijna 4 weken zitten te broeden. Toch is het goed afgelopen.
Daar waar kievit, grutto e.d. de jongen meteen na het uitkomen zelf hun voedsel laat zoeken, is de scholekster zorgzamer op dat vlak. Wekenlang worden de jongen gevoerd. Dat verklaart meteen waarom ze succesvol op flatgebouwen kunnen broeden. Voordeel van het broeden op daken is dat ze daar geen last hebben van vossen en andere grondpredatoren. Toch worden te weinig jongen groot om het aantal op peil te houden.
In de jaren 60 en 70 vond er als het ware een flinke babyboom plaats en bereikte hun aantal in de jaren 70 en begin 80 van de vorige eeuw het hoogste peil. Daarna ging het eerst langzaam slechter en in deze eeuw ging het steeds sneller slechter. Dat is deels te verklaren door het grote sterftecijfer van oude vogels.
In de beginjaren 80 hebben wij (met oud notaris Jaap de Vries) bij het Eeltjemeer 100-den scholeksters geringd op een slaapplaats. O.a. uit dit onderzoek bleek dat scholeksters meestal elk jaar naar dezelfde plaats komen om te broeden. Daarnaast is uit dit ringonderzoek gebleken dat scholeksters behoorlijk oud kunnen worden. Rond de 28 jaar oud is niet uitzonderlijk. Zij kwamen jaren achtereen naar dezelfde gebieden om te broeden en leek hun aantal eerst vrij stabiel.
Echter werden toen al te weinig jongen groot, maar zonder dat dat opviel. Pas toen die oudere vogels van ouderdom stierven, ging het ineens snel bergafwaarts. Je kunt dus wel het aantal broedparen elk jaar tellen, maar dat is onvoldoende als je wilt weten hoe het eigenlijk met de broedpopulatie gaat. Die babyboomers zijn nu allemaal dood en we moeten het nu doen met de scholeksters die later zijn geboren. Maar als er bijna geen nieuwe aanwas is, zal het aantal scholeksters hier nog verder afnemen.
Nu lopen er momenteel verschillende onderzoeken naar scholeksters. Maar met alleen studies ben je er niet, er zal ook iets bedacht moeten worden om de aantallen weer toe te laten nemen. Geboorte-overschot zal daar voor nodig zijn, maar hoe krijg je dat voor elkaar? Zolang dat niet gerealiseerd wordt, zal de scholekster in de zeer nabije toekomst meer te zien zijn in steden en dorpen dan in weilanden. Zij keren immers steeds terug naar hun succesvolle broedgebieden. Helaas zijn die in onze polders bijna niet meer te vinden en geven alleen die platte daken op grote gebouwen nog wat hoop. Van strandvogel via weidevogel naar stadsvogel. Geweldig eigenlijk, wat een aanpassingsvermogen van de scholekster. Met hun overlevingsstrategie zullen ze over 50 jaar nog steeds te zien en te horen zijn. Maar niet meer in onze weilanden helaas.
In vogelgidsen staat dan bij de scholekster: "algemene broedvogel in stad en dorp". Of onze andere weidevogels dan nog in die gidsen staan, is nog maar de vraag. Vogels die zich niet (kunnen) aanpassen zullen het zeer moeilijk krijgen met hun voortbestaan. Alleen vogels die zich wel aanpassen hebben nog toekomst. Van scholeksters kunnen we daarom nog lang genieten, al moeten we daarvoor naar de stad. Daar lopen dan geen Zwarte Pieten meer over de daken, maar wel nog onze Bonte Pieten!
Harry de Boer
foto links: de scholekster.
